Onderhoud Samoerai Zwaard

Het onderhouden van een samoerai zwaard of katana is eenvoudig proces. Hier leggen wij uit hoe u dat precies moet doen zodat roest geen kans krijgt op uw kostbare zwaard.

Waar men vaak mee de fout ingaat is om heel veel olie aan te gaan brengen. Dit raden wij  ten zeerste af. Een lichte laag is echt voldoende om te voorkomen dat vocht roest kan gaan veroorzaken op het oppervlakte van het staal. Teveel olie kan gaan stollen en trekt stof en vuil aan,  en dit wil je vermijden. Tevens kan de olie in de schede gaan trekken en kan zelfs op lange termijn voor aantasting zorgen van de schede.

Alle functionele samoerai zwaarden ook wel japanse katana’s genoemd zijn gesmede van koolstofstaal, dit is gevoelig voor oxidatie of roestvorming. Koolstofstaal is noodzakelijk omdat deze hard genoeg is voor het verkrijgen van een scherpe snede. Zinc/aluminium en roestvrij stalen bladen zijn onderhoudsvrij maar te zacht voor een scherp en battle ready zwaard. Zodra je vingers in contact zijn geweest met blad moet deze opnieuw worden gereinigd en worden geolied.

Zeker bij een hoogwaardige japanse katana of nihonto is zaak om deze goed in de olie te houden. Bij authentieke japanse nihonto is het mogelijk om beginnende oxidatie met een nieuwe en lichte polijsting te laten verwijderen maar dat is een kostbare zaak.  Eenvoudiger is het om dit gewoon te vermijden en dus regelmatig je zwaard te onderhouden.

In een zeer droog klimaat of huis hoef je de katana misschien maar twee keer per jaar in de olie te zetten, terwijl in zeer vochtige omstandigheden zeker 1 per maand valt aan te raden.

Het schoonmaken is eenvoudig maar moet wel veilig gebeuren. Neem dus een rustige en schone plek waar je niet snel wordt gestoord zodat je dit met volle aandacht kan doen. Na verloop van tijd zal je hier snel handiger in worden.

• Leg eerst alle spullen die je wilt gaan gebruiken voor je neer.
• Ik zelf zorg altijd voor een kussentje waar het blad op kan rusten, leg deze ook klaar of neem een doek die een paar keer opvouwt.
• Doe een paar druppels olie op doekje welke je wilt gaan gebruiken om je zwaardmee van nieuwe olie wilt voorzien.
•  Haal de katana uit de saya of schede en leg deze met de snede van je af.
• Leg het zwaard met het blad op het kussentje of opgerolde doek.
• Neem een pluisvrije, ongekleurde en niet schurende doek en haal daarmee de olie van het blad af. Doe dit vanaf de rugzijde en oefen niet teveel druk uit. De olie verwijderen kan je ook met rijstpapier doen.
• Zodra de oude olie verwijderd en het blad droog is en vrij is van olie kunt u deze opnieuw voorzien van olie.
• Kijk goed in het licht of het gehele oppervlakte van een nieuw laagjes olie is voorzien.
• Doe daarna de het blad opnieuw in de saya, let op, laat deze altijd op de rug de schede inglijden.

Dit is de meest eenvoudige manier om uw samoerai zwaard van een nieuw laagje olie te voorzien.

Er is tevens een meer uitgebreide manier om het blad grondiger te reinigen met de uchiko bal. Dit raden wij aan na intensief gebruik of na elke tameshigiri of snijsessie. Dit kan je eventueel ook doen met het demonteren van je katana, waardoor je handvat of tsuka geheel los komt van je zwaard zodat je het gehele blad kan controleren. Dit zal ik later duidelijk toelichten.

Het begin van deze grondige manier van onderhouden en olieen van je blad is hetzelde.

• Leg eerst alle spullen die je wilt gaan gebruiken voor je neer.
• Ik zelf zorg altijd voor een kussentje waar het blad op kan rusten, leg deze ook klaar of neem een doek die een paar keer opvouwt.
•  Doe een paar druppels olie op doekje welke je wilt gaan gebruiken om je zwaard mee van nieuwe olie wilt voorzien.
• Haal de katana uit de saya of schede en leg deze met de snede van je af.
• Leg het zwaard met het blad op het kussentje of opgerolde doek.
• Neem een pluisvrije, ongekleurde en niet schurende doek en haal daarmee de olie van het blad af. Doe dit vanaf de rugzijde en oefen niet teveel druk uit. Je kan hiervoor ook rijstpapier gebruiken, dit zit vaak in onderhoudsets.
• Zodra je blad droog en olie vrij is ga je deze behandelen met de uchiko bal. Hier zit een poeder in welke afkomstig is van de uchigumori polijsting steen. Dit poeder zit verpakt in een zijden doek met een handvat eraan. Dit poeder neemt het mogelijk overgebleven vocht en olie op zorgt voor een zeer lichte polijsting. Tik meerdere malen op de rug van blad en werk vanaf het handvat naar de punt toe. Doe dit aan beiden kanten van het zwaard.  
• Neem nu het rijstpapier of nugui en veeg het poeder zachtjes van blad.
• Het is nu tijd om het blad van een nieuw laagje olie te voorzien, kijk in het licht of deze overal op het blad is aangebracht.
• Doe daarna de het blad opnieuw in de saya, let op, laat deze altijd op de rug de schede inglijden.
• In vele onderhoud sets zitten vaak doosjes met een doekje welke je kan gebruiken om je blad van vers olie te voorzien. Dit is ook makkelijk om het doekje te bewaren. Van oudsher gebruikt men in Japan choji olie, dit is een zuivere minerale olie met kruidnageltoevoeging. Dit werkt zeer goed tegen oxidatie en is traditioneel gezien ook de beste manier om je zwaard te onderhouden. De werking hiervan heeft zich natuurlijk al lange tijd bewezen.

Vandaag de dag zijn er alleen veel meer olie soorten, en deze verschillen sterk in viscositeit en effectiviteit. Wat ik zelf ook vaak gebruikt is de olie van collector variant van Break Free. Dit is moderne en synthetische olie welke specifiek is ontwikkelt voor langdurige conservering en bescherming. Deze olie is zeer vloeibaar met dus hoge viscositeit waardoor alle onregelmatigheden goed worden bedekt. De fabrikant geeft een langdurige werking aan en dit is speciaal ontwikkelt voor messen en zwaardverzamelingen. In Japan wordt deze olie gebruikt in winkels welke nihonto, zoals jokoto, koto, shinto, shinshinto, gendaito en shinsakuto zwaarden verkopen.

Nu heeft paul chen (hanwei smederij) ook een spray waar je het blad mee kan beschermen, dit is Hanwei Sword Oil. Deze geeft een beschermlaagje en is op basis van petroleum. Niet direct mijn persoonlijke voorkeur maar deze doet waarvoor het is gemaakt tegen een prima prijs.

Bij een zwaard met een bo-hi of lengtegroef is het belangrijk dat je deze ook goed meeneemt, voorzie deze ook van een lichte laag olie.

Demonteren van een samoerai zwaard

Het kan tevens handig zijn om je katana eens te demonteren zodat je goed kan beoordelen of deze nog in goede staat verkeerd. Je gebruikt hiervoor de Mekugi-nuki, dit is een messing hamertje met drevel.

Een funcitoneel of battle ready samoerai zwaard heft een full tang, dit betekent dat het blad geheel doorloopt in het handvat. Het gehele blad is ook uit één stuk staal gesmede en deze is in het handvat of tsuka vastgezet met twee bamboe pinnen. Deze noem je mekugi, vaak zitten er  twee in een zwaard, maar in oude zwaarden kom je er ook van 1 tegen. Als het goed is vastgezet voldoet dit ook prima.

Vaak kan je deze makkelijk verwijderen maar soms zitten deze erg stevig vast, dan krijg je deze er soms niet zonder schade uit. Zorg er dus voor dat je reserve mekugi hebt liggen zodat je deze meteen kan vervangen. Met het koperen hamertje kan je deze eruit tikken, in het deze Mekugi-nuki, zit bovenop vaak een kleine drevel. Deze kan je plaatsen op de bamboe pin en deze dus eruit tikken. Deze zijn vaak iets conisch, hou goed in de gaten hoe deze eruit kwam en leg dit op volgorde klaar voor het weer in elkaar zetten van de japanse katana.

Soms zitten de mekugi verstopt onder de wikkeling, deze kan je dan vaak opzij schuiven zodat je er beter bij kan. Van oudsher kan je vaak zien dat het deel waar een klein puntje zitten vaak de kant is waarop je moet hameren op de pinnen los te krijgen. Moderne chinese smederijen zagen vaak de mekugi af zodat je een iets minder duidelijk idee hebt hoe deze erin is geplaatst.

 Nadat de pinnen eruit zijn kan je het zwaard ontmantelen en het handvat van het blad scheiden. Voor samurai zwaarden welke zeer nauw sluiten kan dit een behoorlijke opgave zijn. In principe zou je het zwaard in je linkerhand moeten houden en met een paar tikken op je hand en zou het handvat al los moeten komen. Hoe anders kan dit soms in de praktijk werken, zeker met een modern produktie zwaard. Als het handvat stevig blijft zitten, kan je met een blok hout op de seppa gaan tikken. Dit is het koperen rondje welke op de tsuba of stootplaat zit. In het houde japan hadden ze ook dit probleem en gebruikte men een kozuchi, dit is een hamer en stootblokje welk precies op de seppa past. Met dit traditionele demontage set kan het niet misgaan.

Zodra er dus speling ontstaat kan het handvat van je blad afhalen en alle onderdelen,waaonder de seppa (afstandhouders), tsuba (handbescherming) en habaki (kraag) verwijderen.

Zodra het handvat is geinspecteerd of speling is verholpen kan je alles in omgekeerde volgende orde terugplaatsen. Zorg ervoor dat het handvat helemaal tegen de seppa aankomt omdat anders de gaatjes in het nakaga of tang niet precies onder elkaar zitten. Je plaatst dus alles terug, tikt de bamboe pinnen er weer in en dan is alles klaar.